Những số liệu từ các hội thảo về kiểm toán gần đây cho thấy một thực trạng: số lượng công ty kiểm toán khá nhiều nhưng chất lượng hoạt động đang có nhiều điểm đáng lo ngại. Nếu không tiến hành tái cơ cấu khối công ty này sẽ ảnh hưởng nhiều đến chất lượng báo cáo cũng như quyền lợi của NĐT.
Không phải bồi thường nên làm ẩu?
 |
Những ví dụ điển hình về chất lượng báo cáo kiểm toán còn nhiều hạn chế thời gian qua có thể kể đến là trường hợp của CTCP Bông Bạch Tuyết (BBT), CTCP Dược Viễn Đông (DVD)…
Dù kinh doanh thua lỗ, nhiều khuất tất trong hoạt động kinh doanh, song các công ty kiểm toán nhỏ như Công ty Kiểm toán và tư vấn (A&C), Công ty Kiểm toán – dịch vụ tin học (AISC), hay lớn như ACC và Ernst & Young (kiểm toán DVD) cũng đều bị “qua mặt”.
Hồi đầu năm nay, UBCKNN đã xử phạt 5 kiểm toán viên của của 4 công ty kiểm toán với mức phạt 60 triệu đồng mỗi người vì các hành vi vi phạm như: không ghi ý kiến về các sai phạm của công ty được kiểm toán khi không trình bày về khoản đầu tư vượt vốn chủ sở hữu để đầu tư tài chính; không ghi đầy đủ ý kiến về những sai phạm của doanh nghiệp được kiểm toán trong việc cho các cổ đông nội bộ và người có liên quan vay tiền theo quy định…
|
Hiện vẫn chưa có quy định rõ ràng và đầy đủ về trách nhiệm và hành vi sai phạm để kết luận xử lý thiệt hại trong lĩnh vực kiểm toán. Việc xử phạt hành chính trong lĩnh vực kiểm toán cũng chưa có quy định cụ thể. Vì vậy rất khó xây dựng mức phí bảo hiểm và bồi thường cho phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Trong khi đó, việc đánh giá mức độ rủi ro trong lĩnh vực kiểm toán là không dễ dàng. Ông PHÙNG ĐẮC LỘC, |
Điều đáng nói ở đây là dù nhiều lỗi vi phạm được xem là nghiêm trọng, nhưng không công ty kiểm toán nào phải chịu trách nhiệm về những sai sót đã gây thiệt hại cho NĐT.
Ông Nguyễn Thế Thọ, Vụ trưởng Vụ Giám sát TTCK (UBCKNN), chỉ rõ một số báo cáo tài chính doanh nghiệp niêm yết chưa tuân thủ chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán doanh nghiệp và doanh nghiệp kiểm toán chưa đánh giá hết ảnh hưởng trọng yếu liên quan đến chất lượng báo cáo tài chính sau kiểm toán.
Nhiều ý kiến kiểm toán loại trừ những giá trị lớn, đáng kể trên báo cáo tài chính liên quan đến việc không chấp hành chuẩn mực kế toán, chế độ kế toán. Bên cạnh đó, doanh nghiệp kiểm toán độc lập chưa nhận thức rõ và chưa thực hiện trách nhiệm bồi thường thiệt hại gây ra do có sai sót về kiểm toán.
Ở các nước có TTCK phát triển, mức bù đắp thiệt hại rất lớn, tính răn đe cao hơn và đa dạng hơn, như phải mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp. Trong khi phần lớn các doanh nghiệp kiểm toán Việt Nam chưa mua bảo hiểm, chắc chắn có rủi ro cho nhà đầu tư chứng khoán.
Cơ cấu tình trạng "đông nhưng không tinh"
Tính đến tháng 6 năm nay, cả nước có 152 công ty kiểm toán, trên 10.000 người làm việc, nhưng có khoảng 50-70% công ty phải cơ cấu lại, trong đó có khoảng 40 công ty kiểm toán không đủ điều kiện so với yêu cầu tối thiểu của Luật Kiểm toán độc lập có hiệu lực từ ngày 1-1-2014 (có ít nhất 5 kiểm toán viên và vốn 3 tỷ đồng trở lên), còn lại là những công ty phải cơ cấu để đủ điều kiện kiểm toán doanh nghiệp niêm yết.
|
Trong 10 năm qua, doanh thu từ dịch vụ kế toán, kiểm toán tăng trung bình trên 20%/năm. Năm 2011, các công ty kiểm toán cung cấp dịch vụ cho 32.000 khách hàng là doanh nghiệp và tổ chức trong cả nước, với doanh thu toàn ngành kiểm toán độc lập đạt hơn 3.000 tỷ đồng (145 triệu USD), lãi sau thuế hơn 71.800 tỷ đồng (trên 3,4 triệu USD). Nguồn VACPA |
Điều này cho thấy dù số lượng doanh nghiệp kiểm toán không phải là ít, nhưng chất lượng đang thực sự là vấn đề đáng lo ngại.
Ông Phan Văn Dũng, Giám đốc Công ty TNHH Kiểm toán và tư vấn Phan Dũng, cho rằng bên cạnh những đóng góp và kết quả đạt được, trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam, hoạt động kiểm toán vẫn còn những hạn chế.
Đó là số lượng công ty kiểm toán đã tăng lên đáng kể nhưng đa phần có quy mô nhỏ và vừa, uy tín nghề nghiệp chưa cao, còn khó khăn về cơ sở vật chất và năng lực đào tạo, khả năng cạnh tranh thấp, chưa chuyên môn hóa, chưa đủ tiềm lực để phát triển, nhất là chưa tự xây dựng được một cơ chế hoạt động và quy trình kiểm toán chuẩn làm nền tảng cho hoạt động nghề nghiệp, dẫn đến trình độ nhân viên, chất lượng dịch vụ giữa các công ty kiểm toán chưa đồng đều.
Một kết quả kiểm tra hoạt động của 30 công ty kiểm toán năm 2011 từ Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) công bố cho thấy, khó khăn chung của các công ty nhỏ là số lượng kiểm toán viên hành nghề ít, thường xuyên biến động về nhân sự, không có điều kiện đào tạo nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên…
Những công ty mới hoạt động chỉ có 3-4 kiểm toán viên, nên thường chú trọng vào công tác phát triển khách hàng, khai thác hợp đồng mà chưa quan tâm đúng mức đến chất lượng hồ sơ và báo cáo kiểm toán.
Thừa nhận thực tế này, ông Bùi Văn Mai, Phó Chủ tịch Thường trực VACPA, cho biết dù hàng năm Bộ Tài chính và VACPA đã thông báo kết quả kiểm tra, nêu rõ các tồn tại phát hiện qua kiểm tra cho tất cả các công ty kiểm toán để rút kinh nghiệm chung, nhưng kết quả của đợt kiểm tra năm 2011 cho thấy vẫn tồn tại các công ty kiểm toán chưa nghiêm túc xem xét và rút kinh nghiệm để khắc phục.
Trong một hội thảo với chủ đề “Giải pháp phát triển thị trường kiểm toán độc lập” diễn ra mới đây, đại diện nhiều công ty kiểm toán nhỏ đều thừa nhận, để nâng cao chất lượng hoạt động, việc sáp nhập, hợp nhất là cần thiết. Tuy nhiên, để việc này thành công sẽ phải có phương án phù hợp.
“VACPA sẽ làm cầu nối, tổ chức cho các công ty nhỏ tọa đàm, trao đổi về kinh nghiệm sáp nhập cũng như cung cấp thông tin, giới thiệu các công ty tiếp xúc nhau nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng đề án tái cơ cấu phù hợp” – ông Mai nói.
